Nacizam je izgubio rat, ali ne i nacisti. Mnogi od njih, iako su imali činove visokih oficire i uticajne uloge u nemačkoj nacističkoj vojsci tokom Drugog svjetskog rata, bili bi slobodni i politički aktivni nakon rata. Neki od njih koji su pošteđeni imali su vrhunske funkcije, a time i odgovornost.

Predsednik Austrije je 1986. godine postao Kurt Valthajm, čovek sa prošlošću nacističkog oficira u nemačkom Vermahtu. On je jedan od 25 nemačkih oficira koji su komandovali u vojnim akcijama protiv civila i partizana u ofanzivi na Kozari, u Bosni, i potom je za svoje zasluge odlikovan od predsednika ND ustaške Hrvatske,

Ante Pavelića

. U decembru 1947. godine, nakon dugotrajne istrage, FNR Jugoslavija osudila je Kurta Valthajma kao ratnog zločinca.

Iako je Kurt Valthajm radio kao obaveštajni oficir u štabu nemačkog nacističkog generala Aleksandra Lera, i bio na listi Ujedinjenih nacija na kojoj su navedeni i opisani ratni zločinci iz Drugog svetskog rata, 1972. godine on je izabran za generalnog sekretara UN-a, i radio je na toj funkciji do 1981. godine. Niko od ratnih pobednika, velike petice u Savetu bezbednosti Ujedinjenih nacija nije stavio veto na njegov izbor, ili barem pokušao da na taj način spreči proces njegovog izbora za prvog čoveka Ujedinjenih nacija.

Nacistički nemački obaveštajci imali su i druge visoke i važne posleratne funkcije.

Nemačku Saveznu obaveštajnu služba (Bundesnachrichtendienst) – nama poznata kao BND osnovao je, i više od dve decenije bio na njenom čelu nacistički general Rajnhard Gelen. Oba navedena lika (Valthajm i Gelen) su izabrana, spašena suđenja i promovisana na visoke funkcije izborom i odlukom Sjedinjenih Država i Velike Britanije. Veliko je pitanje: Zašto su neki bivši nacistički oficiri zaštićeni i izabrani za važne aktere u novom svetskom poretku, posebno u delu koji se odnosi na Evropu, a drugi oficiri među nacistima suđeni ili jednostavno, ubijeni? Poklonjen život je veliki dug prema dariocima, taj dug su Valthajm, Gelen… i niz izabranih do kraja odradili.

Čini se da je glavna razlika da se neko od njih nađe među izbranima, a ne među streljanima, sposobnost da bude upotrebljuv u novom globalnom projektu tog vremena: stvaranje kontrolisane Nemačke i Evrope pod kontrolom Britanije i SAD – i borbe protiv glavnog strateškog neprijatelja u tom poratnom dobu, Sovjetskog saveza i širenja komunizma. Šta je to nacistički general Gelen znao i mogao protiv Moskve što sami Amerikanci i Britanci nisu mogli i znali.

Rajnhard Gelen je bio vojnik i obaveštajac tokom celog svog života. Nemački oficir koji je diplomirao na vojnoj akademiji u 1935 godini, i na početku rata već pri invaziji nacista u Evropi 1941. godine postaje obaveštajni oficir.

Imao je posebne zadatke. On je bio odgovoran za pozadinu nemačke vojske u sektoru Istok, najvažnijeg fronta nacističke vojske koja je delovala u Poljskoj, Mađarskoj i Sovjetskom Savezu. Bio je među prvim ljudima u štabu šefa nemačkog generalštaba, Franca Haldera. Ukratko, Gelen je imao vrhunsku karijeru nacističkog oficira vezanu za Sovjetski savez, ispunjenu akcijom u vojnim obaveštajnim službama. Karijera koja ne dozvoljava sumnju i pretpostavku da je, možda, Rajnhard Gelen bio neutralan u ratu. Naprotiv. Za svoja dostignuća u ratu,

Hitler mu je dodelio orden, nemački krst sa srebrnom krunom.

Britanski list Dejli Telegraf napisao je o Gellenu da je on špijun stoleća. S obzirom na nivo na kojem je bio kada je vršio svoje obavještajne funkcije, kao i koliko dugo je bilo na tom vrhu,

Gelen zaslužuje ovu ocenu od strane Dejli Telegrafa.

Dana 1. aprila 1942. godine, u vreme najveće vojne ekspanzije nacista,

Gelen je imenovan za načelnika generalštaba na frontu Istok. Tada je bio pukovnik koji je upravo napunio 40 godina. Kasnije će ga unaprediti u čin generala.

Odmah po preuzimanju obavještajnog sektora za istočnu Evropu,

Gellen uvodi reforme. On odbacuje prethodni kliše u centralnom obaveštajnom sistemu koji primenjuje samo učešće vojnika i proverenih državnih službenika.

Gelen proširuje bazu mogućih saradnika i stvara sopstveni tim a to su stručnjaci iz svih mogućih oblasti, kao i mrežu doušnika – kako u Sovjetskom Savezu tako i među nemačkim vojnim saveznicima, ali i u svojoj nemačkoj vojsci.

Nikome nije verovao, naročito je bio sumnjičav u informacije i podatke dobivene od birokratije, i stvorio je hijerarhiju i mrežu ljudi koji sprovode akcije po njegovom ličnom izboru. Radio je bez moralnih i etičkih granica. Ovaj novi model obaveštajnog rada koji je bio temeljno različit od prethonih nemačkih obaveštajnih sistema, doneo mu je nova saznanja o stanju u sopstvenoj armiji, prilikama koje se dešavaju kod nacističnih saveznika i, najvažnije, izvorne informacije o svemu što se dešava u Sovjetskoj vojsci, ali i u sovjetskoj državi.

Čak i pre nemačke opsade Staljingrada, koja je počela 17. jula 1942. godine, i trajala do 2. februara 1943. godine a koja je završila teškim nemačkim porazom – 750.000 mrtvih i 200.000 zarobljenih nacističkih vojnika, i uništenja Šeste armije Vermahta … pre ove najveće bitke koju svet vojne istorije poznaje i koja je bila presudna za ishod Drugog svetskog rata,

Rajnhard Gelen

je imao informacije koje upućuju na loš kraj nemačke invazije. Šalje ih u štab Hitleru koji vidi podatake da Nemačka ne stoji tako dobro na Istočnom frontu kako tvrde generali i tajna policija Gestapo. Gelenov izveštaj o rizicima pri napadu na Staljingrad nije uzet u obzir pri planiranju invazije. Smatralu si ga nerelevantnim za postavljanje plana i operativnih akcija u borbi. Hitlerov štab je izveštaj procenio kao defetistički.

Zbog svojih metoda i primene široke baze prikupljanja informacija za koje su generali smatrali da dolaze od nestručnih izvora, kao i zbog brutalno realnog pristupa činjenicama i okolnostima u svom radu i obaveštajnim izveštajima, Gelen je navukao neprijateljstvo generala koji su tvrdili da preko Gelena Hitler često dobija lažne informacije, suprotne od onih koje je pribavljao Gestapo i vojna služba, a u kojima se govorilo o uspesima, i koji su obezbeđivali dobar status za generale, garantovali generalima udoban položaj i naklonost firera.

Kao šef obaveštajne službe koja je specijalizovana za Istok i Sovjetski Savez krajem 1944. godine, naročito na početku 1945. godine, Gelen je iz prve ruke imao sve informacije i dokaze da su Rusi spremni da napreduju ka Nemačkoj, da napadnu Berlin i osvoje Rajhstag čime se nagoveštava nemački poraz i Hitlerov pad koji je prema pisanim dokumnetima i izveštajima Gelena bio nesporan. Ali, ko bi od generala u vrhu oko Hitlera smeo to da mu saopšti?

Neposredno pre kraja rata, samo tri nedelje pre Hitlerovog samoubistva, ulazak Rusa u Berlin i osvajanja Rajhstaga 30. aprila 1945. godine, general Gelen u izveštaju centrali sa sedištem u Berlinu piše da se istočni front razbija uništenjem nemačkih trupa i njihovih saveznike akcijama Crvene armije u Mađarskoj. Procenjuje da ne postoje uslovi za efikasnu odbranu. Prema obaveštajnim podacima Gelena, to je otvorilo mogućnost da se očekuje najgore – da Crvena armiji i Rusi prvi uđu u Berlin.

To je bilo u suprotnosti sa zvaničnim informacijama nemačke vojske i Gestapoa, koje je nemački centralni vojni štab distribuirao javnosti i svojim vojnicima. Nije to bila samo potreba ministra za propagandu

Jozefa Gebelsa da održi što je moguće više morala i borbene gotovosti u odbrani i nada da se može očekivati mekši poraz koji bi došao od strane Amerikanaca i Britanaca koji su napredovali ka Berlinu sa Zapada, nasuprot Crvene armije koja je napredovala sa istoka. Ne, vojni vrh oko

Hitlera i sam Gebels nisu imali prave podatke, niti su hteli da veruju u ono što im Gelen piše u svojim izveštajima. Dakle, Hitler i Gebels su bili iskreno ubeđeni u svoj stav. Ovi izveštaji koje je Gelen slao nikada nisu postali operativni. Ali, upravo njegov model prikupljanja informacija i analize tih saznanja, kao i izveštaji koje je slao centralnom vojnom štabu oko Hitlera, Gelenu će spasiti život. Hitler ih nije mnogo cenio, ali su zato Amerikanci bili Gelenom impresionirani.

Svestan da odbrana Berlina nije moguća, i da centralni štab ne tretira njegov rad i izveštaje sa potrebnom pažnjom, kao i da ih ne upotrebljava za svoje operativne planove, Gelen je zatražio i dobio smenu sa mesta šefa obavještajnog sektora Istok – što se i dogodilo 9. aprila 1945. godine, mesec dana pre kraja Drugog svetskog rata.

Na više mesta širom Austrije i po južnoj Nemačkoj Gelen je sakrio obimne i detaljne obaveštajne podatke i dokumente pomoću kojih, i zbog kojih, će kasnije pregovarati sa američkim kapetanom

Džonom Vokerom u mestu Obersule. Pregovori su završili uspešno po Gelena. On i njegovi najbliži saradnici neće biti izvedeni pred sud, ali su postali saradnici američke vojske u zamenu za dokumente iz kojih koje su SAD dobile detaljnu i preciznu sliku o situaciji u Nemačkoj i Sovjetskom Savezu, i mrežu saradnika kako među nemačkim tako i među sovjetskim službama i oficirima.

Taj prethodno selektiran i skriven obaveštajni materijal sa informacijama o nemačkim i sovjetskim trupama i potencijalima, general

Gelen je predao obaveštajcima SAD 20. maja 1945 godine. Tako je i formalno nacistički general Rajnhard Gelen postao saradnik američke obaveštajne službe. Zatim, kao kadar od njihoog poverenja i specijalizovan za obaveštajna pitanja Amerikanci mu daju mandat da uspostavi obaveštajne službe novoformirane Savezne ili Zapadne Nemačke.

Sa svojim saradnicima, a njih je bilo oko 200, obaveštajni agenti koje je lično Gelen izabrao, osnovao je Nemačku obaveštajnu službu u gradu Pulah, deset kilometara južno od Minhena. Ovaj prostor, vojni obaveštajni kamp nemačkog Vermahta, ranije su sagradili nacisti i nazivali su ga kampom Rudolf Hes.

Nakon osnivanja nove obaveštajne agencije, ona nije imala službeni status u nemačkom sistemu koji nije formalno uspostavljen upravo zbog nacističke prošlosti osnovača. Služba je jednostavno nazvana – Organizacija Gelen.

Gelen postaje jedan od prvih saradnika nemačkom kancelaru Adenaueru, koji je bio premijer Nemačke od 1949. do 1963. godine. Bio je čovek njegovog najvećeg povjerenja. Kancelar

Adenauer ga je štitio od javnosti i mogućih komentara o njegovoj nacističkoj prošlosti, i izuzetno brutalnim metodama rada koje su bile na granici, ili često van zakona.

U svojim memoarima, objavljenim 1971. godine, Gelen se osvrnuo i na svoju nacističku prošlost i piše da se rat protiv Sovjetskog Saveza mogao dobiti, ali da je Nemačka poražena jer je Hitler rat vodio naivno. Piše o sebi da je dva puta je bio deo organizatora atentata na Hitlera, ali ovi navodi se smatraju subjektivnim i dodatkom lažnih informacije u cilju da ublaže sliku o njemu kao tvrdom nacisti surovih metoda.

Duboko analitičan i temeljan u svom radu, nakon što je formirana nova obaveštajna sluzba sa osnovnim ciljem – borba protiv širenja komunizma kao najveće opasnosti,

Gelen koristi informacije prikupljene iz izveštaja dobiveih iz izjava oko dva miliona bivših nemačkih vojnika, zatvorenika koji su se vraćali iz Sovjetskog saveza u Nemačku od 1945. do 1956. godine .

Guido Knop, u svojoj knjizi Istorija citirao je Eriha Schmidt Enboma – eksperta za tajne službe koji o ovom periodu rada Organizacije Gelen kaže: „U toj Organizaciji Gelen bilo je najmanje 50 nacističkih ratnih zločincima sa evidencije liste za suđeneje koje je Gelen spasao suda“

U aprilu 1956. godine, po donošenju zakona, Organizacija Gelen se transformiše i postaje Savezna obaveštajna služba (Bundesnachrichtendienst), kasnije nama poznat kao BND.

Paralelno sa tim procesom, ali nešto ranije, Istočna Nemačka (DDR) koja je bila deo alijanse Varšavskog pakta u savezu sa Moskvom u februaru 1950. godine osnovanla je Istočnonemačku obaveštajnu službu, Štazi.

Na čelu Štazi obaveštajne službe postavljeni su kadrovi obučeni od strane sovjetske tajne policije NKVD: Ernest Folfeber (1953-1957) i Erih Milke koji je predvodio Štazi od 1957. do 1989. godine.

Erih Milke je bio vrhunski obaveštajac, ministar državne bezbednosti DDR i šef sa najdužim stažom na čelu Štazi tajne policije koja je, u godinama svog vrhunca, imala 97.000 članova u zemlji od 17 miliona stanovnika i oko 180.000 informatora i saradnika. Milke je bio član Komunističke partije Nemačke od 1925. godine, a bio je i novinar u nemačkim komunističkim novinama. Od 1932. Milke je primljen za člana Kominterne u Moskvi kada je postao i član sovjetske tajne policije NKVD, i čovek od ličnog poverenja Staljina. Kao obaveštajac učestvovao je u španskom građanskom ratu od 1936. do 1939.

Jedan od saradnika Milkea, pre pada Berlinskog zida u novembru 1989. godine, bio je sovjetski obaveštajac na službi u DDR-u, Vladimir Putin. U to vreme, agent KGB-a Putin je služio u DDR-u, u Drezdenu od 1985. do 1990. godine.

Milke je imao poseban odnos prezira prema nacistima, i činjenica da je šef rivalskih tajne policije u Saveznoj Nemačkoj upravo Rajnhard Gelen, bivši nacistički oficir, za njega je bio jak motiv da uradi sve kako bi služba BND-a bila razbijena i pobeđena. A Milke je od NKVD-a naučio mnogo, i mogao je mnogo toga da pokaže na terenu.

Za samo godinu dana, Milke i Štazi uspeli da otkriju i uhapse 521 agenta Zapadne Nemačke i njihove službe BND, odnosno Organizacije Rajnharda Gelena. To je bio veliki poraz za BND.

Zvezda Gelena je počela da zalazi. Dana 27. oktobra, 1961 BND saznaje da je ruski KGB ima špijuna u vrhu nemačke službe. Radilo se o Hajncu Felfu, bivšim nacističkom oficiru. Nakon ovog skandala Gelen gubi poverenje i autoritet kod kancelara Adenauera, a služba podpada pod veću kontrolu sistema umanjujući Gelenovu ličnu moć. On završava svoju karijeru na čelu nemačke BND u 1968-oj godini, ostavljajući za sobom snažnu organizaciju i svoj lični pečat u njoj.

Ali, i posle odlaska

Gelena međusobna borba Štazija i Milkea protiv BND-a se nastavlja.

Godine 1973. BND otkriva da Istočna Nemačka ima svog špijuna u vrhu državnog sistema, a to je bio Ginter Gijom, tadašnji prvi saradnik i savetnik nemačkog kancelara Vilija Branta. Čovek sa vrha vlade. Slučaj Gijom je bio velemajstorski posao i uspeh Štazija. Prema Markusu Volfu, dugogodišnjem šefu organizacije Štazi, Gijom je bio zavrbovan kao viši državni službenik u vladi Zapadne Nemačke. On je prethodno već bio obaveštajni oficir Štazi, koji je planski promovisan kao disident koji 1956-te beži u Zapadnu Nemačku gde biva prihvaćen kao lice progonjeno zbog političkih ubeđenja, a potom mu Štazi preko svojih kanala u Zapadnoj Nemačkoj pomaže da se uklopi u politiku, a napreduje na sam vrh Nemačke Socialističke partije.

Nakon hapšenja Gintera Gijoma 1974. godine, kancelar Brant je podneo ostavku, a Gijom je priznao i opisao kako je radio kao Štazi agent u vrhu nemačke politike. Kada je u aprilu 1972. godine nemački parlament trebao da glasa o poverenju vladi Villija Branta iz SDP, Štazi je platio 50.000 nemačkih maraka poslanicima iz konkurentske CDU da glasaju za poverenje, podršku vladi nakon čega je kancelar Vili Brant politički preživeo sa samo dva glasa više nego što je potrebno.

Ali hajde da se vratimo Rajnhardu Gelenu.

Nakon povlačenja Gelen je bio penzioner koji je primao penziju Nemačke, ali i američku dodatnu penziju kao zaslužni saradnik CIA-e. Umro je u Nemačkoj 1979. godine, u 77. godini života. On je iza sebe ostavio originalanu i retku biografiju: šef obaveštajne službe kod Hitlera, ali zatim i osnivač i šef obaveštajne službe nove Zapadne Nemačke po projektu Vašingtona. Čovek ekstrema, onaj koji je dobio orden za ratne zasluge u vreme Hitlera, a zatim odlikovan i kao osnivač BND-a kada dobija Orden zasluga Malteškog Reda.

Gelen je dokaz da posedovanje informacija ima značajan uticaj na život. Naročito u životu i karijeri obaveštajaca i političara.

BND se kasnije razvio u izuzetno uticajnu obaveštajnu službu. Više ministara i šefova nemačkih vlada provela je izvesan period rada u BND, na čelu sa ministrom inostranih poslova Klausom Kinkelom koji je vodio BND od 1979. do 1982. godine.

Danas je BND, zajedno sa britanskom MI6, vodeća evropska obaveštajna služba sa godišnjim budžetom od preko 800 miliona evra (2017), sa oko 6.500 zaposlenih i više od 5.000 uglavnom tajnih saradnika širom Evrope i sveta. Iz prvobitnog sedišta u Pulahu sele se u novi prostor blizu Berlina. Ali, trag američkog uticaja na rad

BND-a se oseća dugo, čak i dan danas. 

U 2013. godini, BND je pretrpeo težak udarac od svog osnivača, Sjedinjenih Država.

Naime, prebeg američkog eksperta iz CIA – Edvarda Snoudena iz SAD u Rusiju, između ostalog prouzrokovao je i otkrivanje tajne o tome kako CIA prikuplja informacije širom sveta, pa je u tom kontekstu Snouden predočio dokaze da CIA i NSA godinama prisluškuju i vrh nemačke politike i biznis zajednice, na čelu sa kancelarkom Angelom Merkel.

Ovaj skandal je za BND bio ozbiljan poraz, a za javnost u Nemačkoj šok da oni nemaju svoju autenzičnu službu koja štiti nemačku državu i građane, čak nemaju ni sistem zaštite za kancelarku Merkel. Američki predsednik Obama je nakon dugog natezanja priznao prisluškivnje i izvinio se, ali to nije zaustavilo proces odvajanja BND-a od svog osnovača i mentora iz Vašingtona.

Čistka od američke kontrole i obaveštajnog uticaja u Nemačkoj je počela od 2013. godine, počevši od vrha, prozivkom i osudom predsednika BND Gerharda Šindlera koji je gradio svoje, lične linije saradnje sa američkom NSA i CIA, i koji je stvorio bezbednosni rizik odajući podatake koje je vlada u Berlinu ima. Ukratko, radio je više za Sjedinjene Države nego za Nemačku.

Nemački nedeljnik Špigl, u junu 2013. godine, je najavio duboku analizu rada BND kojom je Šindler rukovodio, optužujući nemačku vladu za nemar i površnost što je doprinelo ugožavanju bezbednosti državnog sistema. U 2014 nekoliko zaposlenih u BND-u je uhapšeno zbog predaje tajnih dokumenata Sjedinjenim Državama. Nemačka vlada je odgovorila na ovu špijunažu proterivanjem najvišeg zvaničnika CIA-e u Berlinu, postavila je Bruna Kala za novog predsednika BND, i povećala budžet BND-u sa 500 na 800 miliona eura. U decembru 2016. Vikiliks je objavio 2.420 dokumenata iz BND-a i Saveznog zavoda za zaštitu ustava (BfV). Objavljeni materijali su dostavljeni 2015. godine u sklopu nemačke parlamentarne istrage o aktivnostima nadzora BND-a i njenoj saradnji sa Agencijom za nacionalnu sigurnost SAD – NSA.

Vreme Rajnharda Gelena, vreme nacističkih i drugih bivših generala, aristokrata, naučnika i zvaničnika koji su pomilovani od strane Vašingtona da bi radili za interes SAD po Evropi i odrađivali taj dug do kraja života… je prošlost.

(DP Latas)